Χήρος με τρεις γιους, ο πλοίαρχος Λεωνίδας Πετρόχειλος, διευθυντής της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων σε πασίγνωστη ελληνική ταινία, βλέπει το σπίτι του να μετατρέπεται σε αχούρι – μέχρι που εμφανίζεται η κυρία Μαίρη, η οποία, με κάποια αθώα υστεροβουλία, κατορθώνει να βάλει τα πράγματα σε τάξη, κερδίζοντας ταυτόχρονα την καρδιά της ορφανεμένης οικογένειας.
Από φόβο μήπως η καλή του τύχη αποδειχθεί βραχύβια, ο χαροκαμένος πατέρας δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει στα ατίθασα βλαστάρια του: «Τον νου σας, ρεμάλια! Τον νου σας, μη μας φύγει»!
Την περίοδο 2001-2009, η χώρα επέλεξε να ενταφιάσει τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού (καί τινων άλλων πραγμάτων) και να ζήσει το όνειρο της «αστακομακαρονάδας»: δανεισμός, δαπάνες και παροχές σαν να μην υπήρχε αύριο.
Ακολούθως, η Ελλάδα επανειλημμένα άγγιξε τη χρεοκοπία, με αφετηρία την απώλεια της πρόσβασης στις αγορές, επί κυβέρνησης Γ.Α. Παπανδρέου το 2010, και με κατάληξη τη στάση πληρωμών, επί κυβέρνησης Τσίπρα-Καμμένου (συν Βαρουφάκη) το θέρος του 2015. Στο τέλος της περιόδου, το οικονομικό τοπίο των capital controls και των κλειστών τραπεζών απείχε ένα Δημοψήφισμα δρόμο από το σύνθημα, με το οποίο μερίδα της νεολαίας προσήλθε στις κάλπες για το «Όχι» του 2015: «Π@@τάνα όλα»!
Εν τέλει, η Ελλάδα απέφυγε τη χρεοκοπία, χάρη σε αλλεπάλληλα «πακέτα διάσωσης», με βάση τα γνωστά μνημόνια – το τρίτο και μακρύτερο επί κυβέρνησης Τσίπρα-Καμμένου (μείον τον Βαρουφάκη). Να μη ξεχνάμε ότι διαδοχικές πολιτικές ηγεσίες, πριν και μετά το 2015, ασπάστηκαν την ίδια θεμελιώδη επιλογή: Επιχείρησαν να εφαρμόσουν τα μνημόνια κυρίως κατά το εισπρακτικό τους μέρος (αύξηση φορολογίας, συγκράτηση δαπανών) και πολύ λιγότερο κατά το μέρος που αφορούσε ουσιώδεις μεταρρυθμίσεις (στον δημόσιο τομέα αλλά και στους όρους λειτουργίας της αγοράς). Κοινός γνώμονας η μείωση του αναπόφευκτου πολιτικού κόστους.
Παρά ταύτα, το Τρίτο Μνημόνιο του 2015-2019 έβγαλε την ελληνική οικονομία από την εντατική, με τίμημα τόσο υψηλό (Υπερταμείο, πρωτογενή πλεονάσματα), ώστε δικαιούται κανείς να αναγορεύσει την ελληνική εμπειρία της περιόδου στο ακριβότερο φροντιστήριο ολόκληρου λαού στην Ιστορία.
Αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση τον Ιούλιο του 2019, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε επί μακρόν καλλιεργήσει προσδοκίες για τομές και μεταρρυθμίσεις. Ορισμένες από αυτές (όπως το e-gov, ένας άυλος και αποτελεσματικός κρατικός μηχανισμός, παράλληλος με το κλασικό ελληνικό Δημόσιο) λειτούργησαν και φέρνουν αποτελέσματα. Στην κυβέρνησή του πιστώνεται επίσης η αποτελεσματική διαχείριση αλλεπάλληλων έκτακτων έως πρωτόγνωρων καταστάσεων, από την «υβριδική εισβολή» μεταναστών στη μεθόριο του Έβρου μέχρι την υπερδιετή πανδημία και τις πολυεπίπεδες συνέπειες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Παρά τις αντιξοότητες, η σημερινή Ελλάδα διαφέρει ουσιωδώς από τη χώρα που οργισμένη ρίσκαρε, αν δεν ονειρεύτηκε, το Grexit, πριν από οκτώ μόλις χρόνια. Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, οι επενδύσεις αυξήθηκαν σε πραγματικούς όρους (+44,2% από το 2019), η ανεργία μειώθηκε αισθητά (από 16,8% στο 10,9%), το ΑΕΠ ξεπέρασε το προ πανδημίας επίπεδο, και μάλιστα με ρυθμούς ταχύτερους από την υπόλοιπη Ευρωζώνη, το δημόσιο χρέος μειώθηκε ως ποσοστό του ΑΕΠ (από 206% σε 171% μεταξύ το 2020-2022), ο πληθωρισμός τιθασεύτηκε (από 12% σε 3% μεταξύ Ιουνίου 2022 - Απριλίου 2023), και, ίσως το σημαντικότερο, οι εξαγωγές ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν δυόμισι φορές σε σχέση με τα προ μνημονίων επίπεδα (από 19% σε 49% μεταξύ 2009-2022).
Τα στοιχεία αυτά, που η αντιπολίτευση επιλέγει να παραβλέπει, υποδηλώνουν ότι, παρά τις εξωτερικές αντιξοότητες και εσωτερικές αντιστάσεις, η χώρα έχει εισέλθει σε έναν ενάρετο οικονομικό κύκλο· ότι απέχει αισθητά από την Ελλάδα της στασιμοχρεοκοπίας. Παρά ταύτα, καιροσκόποι πολιτικοί και συγκυριακές πλειοψηφίες έχουν αποδείξει ότι είμαστε ικανοί να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη, αγνοώντας τα μαθήματα της Ιστορίας. Γι’ αυτό, στις επερχόμενες κάλπες, «Τον νου σας, ρεμάλια»!
Ο κ. Γιάννης Στεφανίδης είναι καθηγητής Νομικής του Α.Π.Θ.
